Kimyasal bir element olarak bilinen lityum hakkında ‘Lityum nedir? Yan etkileri nelerdir?’ gibi sorularınızı açıklığa kavuşturmak için makalemizin devamını inceleyebilirsiniz. Lityum, 1817 yılında J. A. Arfwedson tarafından keşfedilen bir alkali metaldir. Periyodik tabloda 1. Grup alkali metaller içinde yer alır ve sembolü ‘ Li ’ atom numarası 3’tür. Kullanım alanı çok geniş olan bu elementin bazı psikolojik rahatsızlar üzerindeki etkisi 1949 yılında psikolog John Cade tarafından keşfedilip, belgelendirilmiştir. Bunun üzerine Food And Drug Adminisation (FDA) tarafından 1970 yılında etkili ilaçlar kategorisine alınıp, ismi psikoloji alanında duyulmaya başlanmıştır.
Lityum Kimyasal Özellikleri
Lityum, beyaza yakın gümüş renginde, sodyuma benzeyen bir yapıda ve oldukça hafif, yumuşak bir yapıya sahiptir. Metal elementler arasında yer almasına rağmen kesici bir alet ile kolayca kesilebilmekte hatta suda yüzebilmektedir. Bunun dışında lityumun doğada saf halde bulunması oldukça zordur. Kil, tuzlu su ve yer altı sularında lityum içeriği daha fazladır. Çoğu sebze tarafından kolayca emilebilen bir yapıya sahip olduğundan ötürü birçok besinde lityum bulunabilir.
Lityum İçeren Besinler
Lityum Nedir , Lityum Eksikliği
Lityum insan vücudunda belirli oranlarda bulunması gereken bir elementtir. Lityum eksikliği veya fazlalığı gibi durumlarda çeşitli yan etkiler meydana gelmektedir. Eksiklik durumunda vücutta en çok etkilenen kısım sinir sistemi olmaktadır. Bu bağlamda lityum eksikliği belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz;
- Halsizlik
- Yorgunluk
- İntihar düşüncelerinde artış
Yukarıda bahsettiğimiz araştırmalar sonucu içme sularında bir miktar lityum olduğundan ve bunun da beyin sağlığı açısından olumlu etkiler doğurduğundan söz edebiliriz. Bunun yanında lityum fazla kullanıldığında zehirlenmelere yol açabilir. Lityum zehirlenmesi belirtileri ise şu şekildedir;
- Kalpte ritim bozuklukları
- İştahsızlık, ağız kuruluğu, metalik tat
- Bulantı ve istifra
- İshal
- Bilinç bulanıklığı, konuşma ve yürüme zorluğu
- Epileptik nöbetler
Lityum zehirlenmesi sonucu yaşanabilecek bu belirtiler acilen doktora başvurmayı gerektirir. Lityumun fazla alınması, doz aşımı yapılması, tedavinin takip edilmemesi gibi durumlarda zehirlenmeler gerçekleşebilmektedir.
İlginizi Çekebilir: Dopamin Nedir? – Mutluluk ve Ödülün Kimyasal Elçisi
Lityum Tedavisi
Lityum ilacı, psikiyatrik birçok tedavi için kullanılmaktadır. Belirli dozlar dâhilinde birden fazla yararı bulunmaktadır. Lityum nedir ilaçları, ağız yoluyla alınır ve alınmasını takiben 18 veya 24 saat arası kanda kalır. Ardından böbrekler yolu ile dışarı atılır. Doz ve kullanım süreleri yaşa, fiziksel duruma, kanda bulunan mevcut lityum oranına göre değişmekle birlikte standart bir insanda ilacı ilk alımın ardından 3 ve 8 gün arasında kandaki lityum düzeyi istenen seviyelere ulaşabilmektedir. Lityum tedavisinin kullanıldığı psikiyatrik rahatsızlıklar ise şu şekildedir;
- Alkol ve madde bağımlılığı nedeni ile duygu durum düzenleyici olarak lityum kullanılabilir.
- Devamlı ilaç kullanmak sureti ile antipsikotiklere direnç kazanmış şizofreni hastaları için mevcut ilaç direncinin kırılması için kullanılabilir.
- Suça eğilim, intihar ve saldırgan davranış gösteren kişilerin sakinleşmesi adına kullanılabilir.
- Mani nöbetlerinin kontrol altına alınabilmesi için kullanılabilir.
- Sürekli bir hal almış yinelenen depresyonların tedavisi için kullanılabilir.
- Bipolar bozuklukların tedavisinde kullanılabilir.
- Karakterize Bipolar bozukluğun bir türü olan siklomatik bozukluklarda duygu durum düzenleyici olarak kullanılabilir.
- Dirençli depresyonlarda kullanılan bazı antidepresanların etkisini arttırmak için kullanılabilir.
- Şizoafektik bozukluklarda kullanılan mevcut ilaçların yanında destekleyici olarak kullanılabilir.
Lityum Yan Etkileri
Psikotik rahatsızların tedavisi ve diğer ilaçlara yardımcı olması açısından kullanılan lityum, günümüzde popülerleşmiştir. Lityum nedir? Yan etkileri nelerdir? sorusuna cevap olarak şimdi de lityum ilacının hastalar üzerindeki yan etkilerini inceleyelim. Lityum ilaç yan etkileri kapsamında, psikiyatristler ve hastaların ilgili birimlere ilettiği belirtiler şu şekildedir;
- Saç dökülmesi
- Kas güçsüzlüğü
- Susuzluk
- Sık idrara çıkma
- İdrar miktarında azalma
- Uyku hali
- Karaciğer fonksiyonlarında bozulma
- Titreme
- Cilt sorunları
- Böbrek yetmezliği
- İshal
- Kusma
- Bulantı
- İştahta azalma
- Kandaki beyaz küre sayısında artış
- Tip 2 diyabet oluşma riski
- Kiloya bağlı kalp ve damar hastalıkları
- Kilo alma
- Tiroid reaksiyonları
- Kardiyovasküler sorunlar
Lityum nedir? Yan etkileri nelerdir? Sorularını cevapladıktan sonra şimdi kullanımı hakkında bilgilerden bahsetmek isteriz.
Lityum Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Her ilaçta olduğu gibi lityum ilaçlarında veya lityum içeren ilaçların kullanımında da dikkat edilmesi gereken unsurlar vardır. Çünkü bu ilaçlar, diğer ilaçlar veya besinlerle etkileşime girebilmektedir. Bunlar da istenmeyen sonuçlara yol açabilmektedir. Bu kapsamda lityum ilacı kullanırken dikkat edilmesi gereken durumlar şu şekildedir;
- Lityuma başlanmadan önce mutlaka kan testi yaptırılmalıdır.
- Hamile olan veya hamilelik planlayan kadınların lityum kullanması sakıncalı olabilmektedir.
- Doktorunuzun belirlediği doz aşılmamalı veya eksik doz kullanımı yapılmamalıdır.
- Yan etkilerin içeriğinde bulunan bulantı ve kusma halinin yaşanmaması için ilaç tok karna alınmalıdır.
- Lityum nedir böbrekler üzerinde etkili olabildiği için su alımını azaltmamak mümkün mertebe doktorunuzun önereceği düzeyde su tüketmeniz gerekmektedir. Bunun yanında tuz tüketimini de yüksek oranda azaltırsanız, böbreklerden yavaş atılacağı için kanda lityum artışına sebebiyet verebilmektedir.
- Tiroid fonksiyonlarını etkileyebilen lityum ilaçları kullanılırken özellikle kadınların 6 ayda bir tiroid kontrollerini yaptırmaları gerekmektedir.
- Lityum zehirlenme belirtileri görüldüğünde acilen doktora başvurmanız gerekmektedir.
- Doktorunuz lityum ilacı önerdiğinde, mevcut kullandığınız ilaçlar varsa mutlaka isimlerini belirtmelisiniz. Aksi takdirde ilaç etkileşimleri sonucu istenmeyen yan etkiler doğabilir.
- Lityum kullanırken kafein ve alkol içerikli içeceklerden mümkün mertebe uzak durmanız gerekmektedir.
- Daha önce lityum zehirlenmesi yaşadıysanız doktorunuza bu yönde bilgilendirme yapmalısınız.
- Tedaviniz esnasında doktorunuzdan habersiz ek ilaç kullanımı, vitamin takviyesi kullanımı yapmayın ve mevcut yan etkilerin her birini doktorunuz ile paylaşın.
Lityum Sağlığa Zararlı Mı?
Lityum nedir, psikoloğun verdiği dozlar dışı kullanımda zehirlenmelere yol açabilir. Doktor eşliğinde kullanımda zarardan çok yararı bulunmaktadır.
Lityum Vücutta Ne İşe Yarar?
Lityum vücutta, çeşitli psikotik sorunların giderilmesine yardımcı olmakta ve intihar düşüncelerini azaltmaktadır. Bunun yanında belirli düzeyde kullanımda iletişim problemlerini de çözebilmekte, daha sağlıklı düşünme açısından yararlı olabilmektedir.
Lityum Ne Kadar Süre Kullanılır?
Lityum ilacının dozu doktorunuz tarafından kandaki seviyesine göre ve genel durumunuza göre belirlenecektir. Genel kapsamda kullanımı 6- 12 ay arası sürmekte ve günlük 2 veya 3 doz şeklinde alınmaktadır. Fakat bahsettiğimiz yan etkilerin en aza indirilmesi ve zehirlenme yaşamamanız adına ilacı mutlaka psikolog eşliğinde kullanmalısınız. Lityum nedir? Yan etkileri nelerdir? kapsamında bizlere en çok sorduğunuz soruları cevapladık. Detaylı bilgi için bizlerle iletişime geçebilir, psikolog yardımı talep edebilirsiniz.